Phân tích các vụ cháy lớn: Nguyên nhân, hậu quả và bài học kinh nghiệm phòng cháy chữa cháy (pccc)

Thực trạng đáng báo động về cháy nổ và tầm quan trọng của việc phân tích

Theo Cục Cảnh sát PCCC & CNCH (Bộ Công an), chỉ trong 9 tháng đầu năm 2023, cả nước ghi nhận hơn 2.500 vụ cháy, làm trên 130 người thiệt mạng, gần 100 người bị thương, và thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng. Nhiều vụ cháy lớn đã gây hậu quả nghiêm trọng, để lại nỗi đau và bài học đắt giá.

Điều đáng nói là, nhiều tai nạn hoàn toàn có thể phòng tránh, nếu chúng ta hiểu rõ nguyên nhân và hành động kịp thời. Vì vậy, việc phân tích các vụ cháy điển hình là vô cùng quan trọng

Đa Phúc sẽ cùng các bạn phân tích một số vụ việc thực tế, rút ra bài học kinh nghiệm thiết thực, dễ áp dụng cho gia đình, doanh nghiệp và cộng đồng.

PCCC không phải trách nhiệm riêng của lực lượng chức năng. Đó là trách nhiệm chung của tôi, của bạn, của tất cả chúng ta.

Phân tích các vụ cháy lớn điển hình gần đây

Vụ cháy chung cư mini Khương Hạ (Hà Nội, 12/9/2023)

Vào lúc 23h30, một đám cháy lớn bùng phát tại chung cư mini 9 tầng ở ngõ 29/70 phố Khương Hạ, quận Thanh Xuân. Khi phần lớn cư dân đang ngủ, ngọn lửa xuất phát từ tầng 1  khu vực để xe máy và thiết bị điện rồi lan nhanh qua cầu thang và hành lang. Khói đen dày đặc và nhiệt độ cao khiến nhiều người không thể thoát thân dù chỉ cách lối thoát hiểm vài mét.

Nguyên nhân chính

• Chập điện tại khu để xe máy
• Hệ thống điện quá tải, không bảo trì định kỳ

Vi phạm nghiêm trọng quy định PCCC

• Chỉ có một cầu thang bộ, không có lối thoát hiểm phụ
• Thiếu hệ thống báo cháy tự động
• Không có thiết bị chữa cháy tại chỗ
• Sử dụng vật liệu dễ bắt lửa

Hậu quả

• 56 người tử vong, trong đó có nhiều phụ nữ và trẻ em
• Hàng chục người bị thương
• Thiệt hại tài sản hàng tỷ đồng
• Gây chấn động tâm lý lớn cho cộng đồng
  

Yếu tố làm tăng mức độ nguy hiểm

• Cháy xảy ra ban đêm
• Mật độ cư dân cao (trên 150 người trong tòa nhà)
• Cửa sổ bị chắn bởi khung sắt kiên cố
  Ngõ vào hẹp, gây khó khăn cho lực lượng cứu hộ

Vụ cháy quán karaoke An Phú (Bình Dương, 6/9/2022)

Vào tối ngày 6/9/2022, tại quán karaoke An Phú (TP. Thuận An), một vụ cháy bắt đầu từ tầng 2 do chập điện hệ thống điều hòa. Quán có 3 tầng, diện tích khoảng 1.500m², được trang trí bằng nhiều vật liệu dễ cháy như xốp cách âm, ván ép, rèm vải.

Nguyên nhân dẫn đến thiệt hại lớn

• Vật liệu cách âm dễ cháy, sinh khói độc
• Phòng hát kín, thiếu hệ thống thoát khói
• Lối thoát hiểm bị khóa hoặc bố trí sai
• Nhân viên không được đào tạo kỹ năng thoát nạn
• Hệ thống báo cháy và chữa cháy không hoạt động hiệu quả

Hậu quả

• 32 người tử vong, chủ yếu do ngạt khói
• Hơn 40 người bị thương
• Thiệt hại tài sản hàng chục tỷ đồng

Đặc thù nguy hiểm của loại hình karaoke

• Hoạt động về đêm, tập trung đông người
• Nhiều thiết bị điện công suất lớn
• Phòng kín, cách âm, khó thoát khói
  Khách không quen thuộc với lối thoát hiểm

Vụ cháy nhà máy Rạng Đông (Hà Nội, 28/8/2019)

Tại khu dân cư quận Thanh Xuân, vụ cháy lớn xảy ra tại nhà máy Rạng Đông. Đám cháy xuất phát từ kho chứa nguyên liệu và lan ra toàn bộ diện tích 6.000m².

Khó khăn trong chữa cháy

• Kho chứa số lượng lớn vật liệu dễ cháy
• Đường vào nhà máy hẹp, nằm trong khu dân cư
• Khói và khí độc từ hóa chất bị đốt cháy

Nguyên nhân: Sự cố hệ thống điện trong kho

Hậu quả

• Thiệt hại tài sản ước tính khoảng 150 tỷ đồng
• Không có thiệt hại về người
• Khói độc lan rộng, phát tán thủy ngân và chất độc
• Nhiều hộ dân phải di dời khẩn cấp
• Gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng sức khỏe lâu dài

Xem Thêm:

5 thiết bị an toàn cháy nổ phải có trong bất kì doanh nghiệp nào

Đúc kết những nguyên nhân phổ biến dẫn đến các vụ cháy lớn

Trong quá trình phân tích các vụ cháy lớn xảy ra, có thể nhận thấy ba nhóm nguyên nhân chính dẫn đến rủi ro cháy nổ:

Thiếu ý thức và chủ quan về an toàn cháy nổ

Nhiều vụ cháy do chúng ta thường gặp phải bắt nguồn từ thái độ chủ quan và lơ là của người dân cũng như chủ cơ sở. Cụ thể:

• Vi phạm quy định an toàn:
  • Câu móc điện tùy tiện và sử dụng thiết bị điện không đạt chuẩn.
  • Đặt các vật dụng dễ cháy gần nguồn lửa, nhiệt.
• Sử dụng điện không hợp lý:
  • Dùng thiết bị điện quá tải và không ngắt nguồn khi không sử dụng, đặc biệt là khi ra khỏi nhà hay vào ban đêm.
• Thiếu kiến thức và kỹ năng PCCC
  • Người dân không biết cách sử dụng bình chữa cháy và các kỹ năng thoát hiểm.
  • Tâm lý “không bao giờ xảy ra với mình” khiến họ bỏ qua việc chuẩn bị phòng tránh.

Bất cập trong xây dựng và quản lý công trình

Nhiều công trình không được xây dựng hoặc cải tạo đúng theo quy chuẩn an toàn PCCC, gây ra nhiều nguy cơ cháy nổ:

• Công trình xây dựng không đạt chuẩn:
  • Không có hoặc lối thoát hiểm không đạt tiêu chuẩn.
  • Thiếu hệ thống báo cháy và chữa cháy tự động.

• Cải tạo trái phép và không đảm bảo an toàn:
  • Nhiều công trình được cải tạo thành nhà trọ, chung cư mini, hay văn phòng cho thuê mà không được kiểm định an toàn.
• Hệ thống điện yếu kém và quy hoạch đô thị chưa phù hợp:
  • Hệ thống điện cũ, không được bảo trì định kỳ dẫn đến quá tải.
  • Các khu vực dân cư có mật độ cao, nhà xây sát nhau, ngõ hẹp gây khó khăn cho công tác cứu hỏa.

Đọc thêm:

Một số biện pháp đảm bảo an toàn cháy nổ tại các khu nhà trọ sinh viên

Hạn chế trong trang bị và năng lực ứng phó

Khi xảy ra sự cố, khả năng ứng phó của cơ sở ngay tại chỗ luôn là yếu tố quan trọng để hạn chế thiệt hại. Tuy nhiên, ở nhiều nơi, điều này vẫn còn rất hạn chế:

• Trang bị thiết bị PCCC không đầy đủ hoặc không đảm bảo:
  • Không đủ bình chữa cháy, hệ thống báo cháy và chữa cháy tự động không được kiểm tra, bảo dưỡng thường xuyên.
• Đội ngũ ứng cứu yếu:
  • Các đội PCCC tại chỗ thường thiếu kỹ năng và không được tổ chức diễn tập thường xuyên.
  • Sự phối hợp giữa lực lượng trong công trường và lực lượng chuyên nghiệp chưa hiệu quả.
• Nguồn nước chữa cháy không ổn định:
  • Thiếu trụ nước, áp lực thấp và không được bảo dưỡng thường xuyên, gây khó khăn khi cần chữa cháy khẩn cấp.

Để giảm thiểu nguy cơ cháy nổ ta cần chú ý:

• Nâng cao ý thức về an toàn cháy nổ ở cộng đồng và các chủ cơ sở.
• Đảm bảo các công trình xây dựng và cải tạo tuân thủ đầy đủ quy định PCCC.
• Đầu tư trang bị và nâng cao năng lực ứng phó tại chỗ, kết hợp kiểm tra, bảo dưỡng định kỳ hệ thống điện, báo cháy và chữa cháy.

Việc cải thiện những vấn đề này không chỉ giúp giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản, mà còn bảo vệ môi trường sống chung của chúng ta.

Hậu quả nghiêm trọng và dai dẳng từ các vụ cháy lớn

Chúng ta không thể đánh giá đầy đủ tác động của một vụ cháy chỉ qua những con số thiệt hại ban đầu. Trên thực tế, hậu quả để lại thường sâu rộng, dai dẳng và ảnh hưởng lâu dài đến con người, kinh tế, môi trường và xã hội.

Mất mát về con người

Đây là tổn thất nghiêm trọng nhất trong mọi vụ cháy. Chỉ trong vài phút, nhiều gia đình mất người thân, nhiều nạn nhân phải sống chung với di chứng bỏng nặng, tổn thương phổi do ngạt khói hoặc chấn thương tâm lý. Không có khoản đền bù nào có thể thay thế sự mất mát này.

Thiệt hại kinh tế lớn và kéo dài

Ngoài việc mất nhà cửa, tài sản, hàng hóa, các vụ cháy còn khiến hoạt động sản xuất, kinh doanh gián đoạn. Nhiều cơ sở phải đóng cửa trong thời gian dài, làm ảnh hưởng trực tiếp đến việc làm, thu nhập của người lao động. Chi phí chữa trị, tái thiết và khắc phục môi trường sau cháy cũng là gánh nặng đáng kể.

Tổn thương tâm lý và bất an trong cộng đồng

Cháy lớn thường để lại ám ảnh sâu sắc, không chỉ với nạn nhân mà cả người thân và cư dân khu vực xung quanh. Cảm giác lo sợ, mất niềm tin vào an toàn nơi ở trở nên phổ biến, đặc biệt tại các chung cư mini, khu nhà cao tầng, nơi từng xảy ra cháy.

Tác động tiêu cực đến môi trường

Cháy tại nhà máy, kho xưởng có thể phát tán hóa chất độc hại, sinh khói dày, nước thải ô nhiễm, làm ảnh hưởng đến không khí, đất và nguồn nước xung quanh. Nhiều khu vực phải mất nhiều năm mới có thể phục hồi điều kiện môi trường như trước.

Gánh nặng phục hồi và khắc phục hậu quả

Sau cháy, công tác cứu hộ, điều tra nguyên nhân, hỗ trợ nạn nhân và tái thiết cơ sở vật chất đòi hỏi thời gian dài và nguồn lực lớn. Việc xử lý ô nhiễm, bảo đảm an sinh và phục hồi kinh tế tại khu vực bị cháy thường là một quá trình đầy thách thức.

Bài học kinh nghiệm xương máu và giải pháp nâng cao an toàn PCCC

Đối với mỗi cá nhân và hộ gia đình

Mỗi người đều là tuyến phòng thủ đầu tiên trước nguy cơ cháy nổ. An toàn không phải là trách nhiệm của ai khác đó là trách nhiệm của chính chúng ta.

Những việc cần làm ngay

• Chủ động tuân thủ quy định PCCC: Không coi nhẹ việc an toàn chỉ vì “từ trước tới nay chưa xảy ra chuyện gì”. Vi phạm nhỏ có thể dẫn đến hậu quả lớn.
• Trang bị kiến thức và kỹ năng thoát hiểm: Ai cũng nên biết cách sử dụng bình chữa cháy, phân biệt dấu hiệu cháy, kỹ năng di chuyển trong khói, và hướng dẫn người già, trẻ em cách thoát nạn an toàn.
• Kiểm tra các nguồn dễ gây cháy: Điện, gas, nơi thờ cúng là ba điểm dễ phát sinh cháy nhất trong nhà. Hãy kiểm tra thường xuyên, đặc biệt sau khi sử dụng hoặc trước khi rời khỏi nhà.
• Trang bị phương tiện PCCC cơ bản: Ít nhất mỗi gia đình nên có một bình chữa cháy, mặt nạ chống khói, đèn pin và nếu sống ở tầng cao, hãy có sẵn thang dây.
• Giữ thông thoáng lối thoát hiểm: Không để xe máy, đồ đạc chắn lối ra vào, hành lang, cầu thang. Khi xảy ra cháy, vài phút cũng có thể quyết định sự sống còn.
• Lập phương án thoát hiểm cho gia đình: Vạch rõ lối thoát, điểm tập kết an toàn, và tập dượt định kỳ để mọi thành viên đều biết phải làm gì khi có sự cố.

Đối với chủ cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ

Là người trực tiếp quản lý môi trường làm việc, nơi có thể tập trung hàng chục đến hàng trăm người, việc đảm bảo PCCC không chỉ là nghĩa vụ pháp lý, mà còn là đạo đức nghề nghiệp.

Giải pháp cốt lõi

• Tuân thủ đầy đủ quy định PCCC từ khâu thiết kế, xây dựng đến vận hành. Vi phạm không chỉ bị xử lý pháp luật mà còn đe dọa an toàn khách hàng, nhân viên.
• Đầu tư và bảo trì hệ thống PCCC: Báo cháy, chữa cháy tự động, bình xịt, vòi phun… phải đảm bảo đúng chuẩn và luôn hoạt động tốt.
• Thành lập đội PCCC cơ sở hoạt động thực chất: Không lập cho có. Đội cần được huấn luyện định kỳ, diễn tập thường xuyên và có kế hoạch ứng cứu rõ ràng.
• Huấn luyện toàn bộ nhân viên về PCCC: Không chỉ người trong đội PCCC mà tất cả nhân viên đều phải biết sử dụng thiết bị chữa cháy và cách thoát nạn.
• Xây dựng văn hóa an toàn: PCCC phải trở thành một phần trong quy trình vận hành và văn hóa doanh nghiệp được nhắc nhở, duy trì thường xuyên, không để lơi lỏng.

Đối với cơ quan quản lý nhà nước

Công tác PCCC chỉ hiệu quả khi được quản lý, giám sát và hỗ trợ từ cấp chính quyền.

Những giải pháp cần thực hiện

• Hoàn thiện hệ thống quy định pháp luật về PCCC: Các tiêu chuẩn, quy chuẩn cần cập nhật thường xuyên, phù hợp thực tiễn và đủ sức răn đe.
• Tăng cường kiểm tra định kỳ và xử lý nghiêm: Không để tình trạng “kiểm tra hình thức”, bỏ qua các vi phạm tồn tại trong thời gian dài.
• Đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục cộng đồng: Tổ chức chiến dịch truyền thông PCCC đến từng khu dân cư, trường học, doanh nghiệp bằng nhiều hình thức dễ tiếp cận.
• Đầu tư cơ sở vật chất cho lực lượng PCCC chuyên nghiệp: Trang bị phương tiện hiện đại, mở rộng mạng lưới trụ nước, bãi đỗ cứu hỏa phù hợp quy hoạch đô thị.
• Phối hợp đồng bộ giữa các ngành, cấp và địa phương: Trong xử lý sự cố, cần sự vào cuộc nhanh, rõ trách nhiệm giữa công an PCCC, y tế, chính quyền địa phương và người dân.

Bài viết được quan tâm nhiều:

Các phương pháp phòng chống cháy nổ hiệu quả nhất hiện nay

Tổng kết

Cháy nổ không chỉ là thảm họa tức thì, mà còn để lại hậu quả lâu dài về người, tài sản, tâm lý và môi trường. Những bài học xương máu đã có, điều quan trọng là chúng ta có đủ quyết tâm để hành động trước khi điều tồi tệ xảy ra.